1. SƠ LƯỢC TIỂU SỬ
Đồng chí Hồ Thị Đơm sinh năm 1940, dân tộc Pa-cô, quê ở xã Hồng Thượng, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên – Huế, tham gia cách mạng năm 1959, nhập ngũ năm 1966. Trong kháng chiến chống Mỹ, đồng chí là trợ lý dân quân quận 3, tỉnh Thừa Thiên – Huế, Quân khu 4, đoàn viên Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.
Xuất thân từ gia đình là cơ sở cách mạng, năm 15 tuổi Hồ Thị Đơm đã tham gia hoạt động làm giao liên và mua hàng hóa, nắm địch giúp cán bộ ở địa phương.
Từ năm 1960 đến năm 1975 đồng chí là đội viên du kích rồi xã đội phó và cán bộ quân đội. Chiến đấu và công tác trên địa bàn rừng núi có truyền thống kháng chiến, bị địch thường xuyên càn quét đánh phá ác liệt. Hồ Thị Đơm luôn nêu cao quyết tâm vượt qua khó khăn gian khổ nguy hiểm để hoàn thành nhiệm vụ. Đồng chí đã làm tốt việc nuôi dưỡng chăm sóc cán bộ, bộ đội, tích cực công tác binh vận, đặc biệt đồng chí còn là một người chỉ huy chiến đấu mưu trí, dũng cảm, say mê đánh giặc, lập nhiều chiến công. Tính chung Hồ Thị Đơm đã tham gia chỉ huy 316 trận chiến đấu, 7 trận diệt 335 tên địch (riêng đồng chí diệt 176 tên, có 47 tên Mỹ và chư hầu, 5 sĩ quan từ trung úy trở lên), bắt 8 tên, bắn rơi 1 máy bay, thu 27 súng các loại; đã vận động nhân dân vót hàng vạn cây chông, đào hàng vạn hầm chông, rải truyền đơn, tuyên truyển vận động binh lính địch 167 lần; cùng gia đình đóng góp 218 thùng gạo, 1230 gùi ngô, khoai, sắn để nuôi gần 200 cán bộ, bộ đội…
2. CÁC TRẬN ĐÁNH TIÊU BIỂU
Trận ngày 20 tháng 4 năm 1960, khi du kích trong xã còn chưa có súng để đánh giặc, Hồ Thị Đơm đã có sáng kiến dùng lá cây độc thả vào nguồn nước, diệt 30 tên địch làm cho tiểu đoàn địch đang càn quét – gây nhiều tội ác ở địa phương – phải khiếp sợ bỏ chạy.
Tháng 9 năm 1961, đồng chí Hồ Thị Đơm được giao nhiệm vụ bảo vệ mùa màng cho dân khi lúa đang chín, đồng chí đã mượn súng của bộ đội, một mình kịp thời chiến đấu đẩy lùi bọn địch đến phá lúa, diệt 6 tên.
Ngày 5 tháng 10 năm 1961, đồng chí Hồ Thị Đơm được giao nhiệm vụ phục kích địch trên đường A Lưới đi A Co. Bất ngờ gặp địch xuất hiện đông gấp hàng chục lần dự kiến, phía ta chỉ có 2 tay súng, 40 viên đạn, 2 quả lựu đạn. Đồng chí vẫn quyết tâm đánh, vừa bắn vừa nhử địch đi lọt vào trận địa chông, bẫy đã bố trí sẵn. Kết quả sau một ngày chiến đấu, với 39 viên đạn súng trường, 2 người đã diệt 18 tên địch, làm bị thương 8 tên. Riêng Hồ Thị Đơm diệt 11 tên, làm bị thương 2 tên.
Ngày 5 tháng 5 năm 1962, đồng chí chỉ huy một tổ 3 du kích sử dụng trận địa chông, bẫy đánh cuộc càn của 1 đại đội tăng cường của địch. Hồ Thị Đơm mưu trí dũng cảm sử dụng linh hoạt các loại bẫy, vừa đánh vừa lừa địch. Kết quả tổ đồng chí diệt được 21 tên, làm bị thương 19 tên khác, thu 17 súng và 400 viên đạn cùng nhiều đồ dùng quân sự, ta không nổ một phát súng nào, vẫn chặn đánh cuộc càn mùa khô của địch.
Ngày 3 tháng 4 năm 1969, Hồ Thị Đơm chỉ huy một tổ bộ đội địa phương 4 người đánh vào căn cứ A Bia gồm 1 đại đội lính dù Mỹ, có máy bay và pháo yểm trợ. Suốt ngày, lợi dụng những địa hình có lợi, cả tổ diệt được 51 tên địch, thu 8 khẩu súng và nhiều đồ dùng quân sự, bắn rơi 2 máy bay lên thẳng. Riêng đồng chí diệt 17 tên Mỹ.
Từ năm 1975 vì sức khỏe yếu (mất sức 61%) Hồ Thị Đơm trở về xây dựng quê hương, đồng chí luôn phát huy tốt truyền thống từ kháng chiến, được nhân dân tín nhiệm bầu làm đại biểu hội đồng nhân dân xã từ khóa 2 đến khóa VII.
Đồng chí đã được tặng thưởng 1 Huân chương Chiến công Giải phóng hạng nhất, 1 Huân chương Chiến công Giải phóng hạng nhì, 1 Huân chương Chiến công Giải phóng hạng ba, 1 lần là Chiến sĩ quyết thắng và Dũng sĩ diệt Mỹ cấp ưu tú, 5 lần là Chiến sĩ thi đua cấp tỉnh và quân khu (1961 – 1965) và nhiều bằng khen, giấy khen.
Ngày 20 tháng 12 năm 1994, đồng chí Hồ Thị Đơm đã được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Làng Quỳnh